Na ogół każde świadczenie otrzymane przez pracownika od swojego pracodawcy stanowi przychód dla pracownika ze stosunku pracy, od którego płatnik obowiązany jest pobrać zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych.
Jeżeli pracodawca opłaca za pracownika składkę ubezpieczeniową, to niewątpliwie osoba zatrudniona uzyskuje przysporzenie majątkowe – jest objęta ochroną ubezpieczeniową, lecz fizycznie nie musi opłacać kwoty składki. Na rynku ubezpieczeniowym pojawiły się jednak produkty, które pozwalały uniknąć opodatkowania pracownika podatkiem dochodowym od osób fizycznych w momencie opłacania składki przez pracodawcę, mimo objęcia go ubezpieczeniem.
Pracodawca zawierał umowę ubezpieczenia, obejmując ochroną ubezpieczeniową nieokreśloną liczbę osób, np. członków zarządu, rad nadzorczych, wybranych specjalistów, prokurentów, pełnomocników – obecnych i przyszłych. Powyższe polisy miały charakter bezimienny, bardziej związany z pełnioną funkcją w strukturach firmy niż z samą osobą pracownika. Na dzień zapłaty przez pracodawcę składki wskazywano, że nie można było jednoznacznie ustalić grona osób objętych ubezpieczeniem, a tym samym w sposób skonkretyzowany wskazać wysokości przychodu przypadającego na jedną osobę.
W związku z powyższym, zdaniem organów podatkowych (np. interpretacja Dyrektora Izby Skarbowej w Łodzi, sygn. IPTPB2/415-199/11-2/MP, interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie, sygn. IPPB2/415-67/08-2/MK), nie powstawał dla pracowników przychód do opodatkowania podatkiem dochodowym. Powyższe stanowisko zostało także potwierdzone przez sądy administracyjne (np. wyrok WSA w Warszawie, sygn. III SA/Wa 2019/08). Jednakże w momencie, w którym stało się jasne, że kwestię opodatkowania pakietów medycznych (gdzie również nie można było ustalić wysokości przychodu przypadającego na konkretnego pracownika) rozstrzygnie pełny skład Izby Finansowej Naczelnego Sądu Administracyjnego, wiele postępowań toczących się przed sądami administracyjnymi zostało zawieszonych (np. postanowienie NSA, sygn. II FSK 974/09) do czasu rozstrzygnięcia zagadnienia prawnego przez NSA. Należy nadmienić, że NSA ostatecznie uznał, że wykupione przez pracodawcę pakiety świadczeń medycznych stanowią dla pracownika nieodpłatne świadczenie, tj. są opodatkowane (patrz uchwała NSA, sygn. II FPS 7/10). W związku z nowym stanowiskiem Naczelny Sąd Administracyjny uchylił klika nieprawomocnych wyroków Wojewódzkich Sądów Administracyjnych dotyczących przychodu pracownika, w związku z opłacaną przez pracodawcę składką ubezpieczeniową. W najnowszym orzeczeniu NSA z dnia 30 marca 2012 r. (sygn. II FSK 1749/10) Sąd stwierdził, że „przyczyną, dla której skarga spółki została uwzględniona, było uznanie przez Sąd pierwszej instancji, że brak jest możliwości podziału składki ubezpieczeniowej uiszczanej przez spółkę, przypadającej na każdego z osobna, konkretnego ubezpieczonego”. Jednakże następnie NSA dodał, iż „stanowisko Sądu pierwszej instancji w przedstawionym wyżej zakresie na aprobatę nie zasługuje. Niewątpliwie bowiem z dokumentacji prowadzonej w skarżącej spółce wynika, jakie konkretnie osoby pełnią i pełniły funkcje członka zarządu lub rady nadzorczej i przez jaki okres”. Następnie NSA zaznaczył, że „dane te powinny umożliwić przypisanie odpowiedniej części składki za ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej każdej z tych osób”. Zdaniem Sądu spółka powinna tak prowadzić swoją dokumentację, aby należycie wywiązać się z obowiązków płatnika podatku dochodowego.
Czy powyższe orzeczenie oznacza, że Naczelny Sąd Administracyjny nie akceptuje sytuacji, w której faktycznie nie da się ustalić osób objętych ochroną ubezpieczeniową, i wskazuje, że dokumentacja powinna być tak prowadzona, aby jednoznacznie ustalić osoby, które korzystają z tej ochrony? Biorąc pod uwagę najnowsze orzecznictwo NSA (por. wyrok z dnia 17 stycznia 2012 r., sygn. II FSK 1341/10, wyrok z 19 stycznia 2012 r., sygn. II FSK 2738/11 oraz cytowany wyżej wyrok z 30 marca 2012 r.) należy uznać, że istnieje bardzo duże prawdopodobieństwo, iż sądy administracyjne i organy podatkowe za wszelką cenę będą się starały określić krąg osób korzystających z ochrony ubezpieczeniowej i ustalić tym samym wartość nieodpłatnego świadczenia, która powinna być opodatkowana.
Paweł Celiński
radca prawny, doradca podatkowy
Artykuł opublikowany w miesięczniku „Benefit”
