Rok 2011 przyniósł rewolucję w interpretacji przepisów dotyczących tzw. nieodpłatnych świadczeń w podatku dochodowym. 24 października 2011 r. Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie, w pełnym składzie Izby Finansowej, wydał niekorzystną dla podatników uchwałę (sygn. II FPS 7/10), w której stwierdzono, iż opodatkowana jest sama możliwość korzystania z pakietu medycznego.
Przedmiotowe rozstrzygnięcie dotyczyło wprawdzie pakietów medycznych, jednakże analizując późniejsze orzecznictwo sądów administracyjnych, można postawić tezę, że sposób wykładni prawa zaprezentowany przez NSA w powyższej uchwale wywiera również wpływ na orzecznictwo dotyczące innych nieodpłatnych świadczeń dla pracowników, w tym imprez integracyjnych. Do czasu podjęcia uchwały wiele składów orzekających sądów administracyjnych, interpretując kwestię powstania przychodu dla pracownika, biorącego udział w imprezie firmowej, wskazywało, iż w sytuacji gdy niemożliwe jest ustalenie konkretnego przychodu podatnikowi (tzn. nie da się ustalić, ile pracownik zjadł, ile warte były atrakcje, z których mógł skorzystać podczas imprezy), wówczas takiemu pracownikowi nie można przypisać przychodu do opodatkowania (patrz np. wyrok NSA z dnia 11 stycznia 2011, sygn. II FSK 1531/09).
Jednakże po uchwale październikowej pojawiły się dwa nowe orzeczenia NSA z dnia 2 grudnia 2011 r. (sygn. II FSK 1017/10) oraz z dnia 17 stycznia 2012 r. (sygn. II FSK 2740/11), które wskazują, iż przychodem z nieodpłatnego świadczenia dla pracownika jest sama możliwość skorzystania z pewnych usług (np. związanych z uczestnictwem w spotkaniu integracyjnym), gdyż pracodawca poniósł konkretne wydatki związane z organizacją imprezy. W kontekście cytowanych wyżej orzeczeń należy uznać, że istnieje bardzo wysokie prawdopodobieństwo, iż linia orzecznicza w tym zakresie się nie zmieni, a tym samym opodatkowana będzie sama możliwość wzięcia udziału w imprezie.
Dla płatnika, który odpowiedzialny jest za pobór podatku, powstał jednak problem natury praktycznej – na jakim etapie należy uznać, że trzeba pracownika opodatkować w związku z udostępnieniem mu nieodpłatnego świadczenia. Czy jest to już na przykład moment wysłania pocztą elektroniczną zaproszeń wszystkim pracownikom, czy może ostateczna deklaracja pracownika, iż będzie uczestniczył w imprezie? Na powyższe pytanie pośrednio odpowiedział NSA w cytowanym wyżej wyroku z dnia 2 grudnia 2011 r., wskazując, że „skoro analizowane nieodpłatne świadczenie polega na zagwarantowaniu pracownikowi możliwości skorzystania z poszczególnych usług, to uprawniony otrzymuje je w momencie, w którym po stronie wykonawcy tych usług powstaje obowiązek pozostania w gotowości do ich świadczenia”. Można zatem dojść do wniosku, że w sytuacji gdy pracodawca ma już ostateczną listę osób, które zadeklarowały chęć uczestniczenia w danym wydarzeniu, i na podstawie takiej liczby pracowników kalkuluje (ponosi) koszty imprezy, wówczas należy uznać, iż tylko tym osobom należy doliczyć przychód ze stosunku pracy. Zdecydowanie niewłaściwa i nielogiczna byłaby interpretacja przepisów ustawy nakazująca opodatkować samą możliwość udziału w imprezie integracyjnej bez uwzględnienia aspektu realności tego świadczenia (tj. poczynienia pewnych kroków, aby samo świadczenie stanowiło korzyść dla pracownika). Otrzymanie zaproszenia na przyjęcie firmowe albo możliwość wyjazdu w góry z kolegami z pracy na koszt pracodawcy to jeszcze za mało, aby można mówić o przychodzie. Jednakże poniesienie pewnych wydatków przez pracodawcę, tj. urealnienie nieodpłatnego świadczenia dla pracownika (np. poniesienie wydatków naliczonych na podstawie listy pracowników), połączone z możliwością skorzystania z tego świadczenia, w świetle najnowszego orzecznictwa NSA trzeba uznać za przychód pracownika.
W związku z tym, że nowe stanowisko NSA różni się zasadniczo od utrwalonej dotychczas linii orzeczniczej, należy uważnie śledzić kolejne wyroki sądów administracyjnych. Pojawiają się już pierwsze wyroki, w których sądy administracyjne, zgodnie z dokonaną przez TK wykładnią omawianych przepisów ustawy o PIT orzekają, że udział pracowników w imprezach biznesowo-integracyjnych nie generuje przychodów z tytułu nieodpłatnych świadczeń (np. wyrok WSA we Wrocławiu z 19 września 2014 r., sygn. akt I SA/Wr 1699/14 oraz z 20 sierpnia 2014 r., sygn. akt I SA/Wr 1674/14 .
Paweł Celiński
radca prawny, doradca podatkowy
Artykuł opublikowany w miesięczniku „Benefit”
